نابه‌سامانی در بازار قطعات لوازم یدکی خودرو

چند سالی است شرایط اقتصادی در کشور ما وضعیت خاصی را پشت سر می‌گذارد و هر دهه با مسائل و مشکلاتی از جمله تورم و نوسان در قیمت ها مواجه بوده که نتیجه‌ی آن بازاری نابه‌سامان در هر صنف و صنعتی شده است. صنایع خودروسازی و تامین لوازم یدکی هم مانند دیگر صنایع با این شرایط روبرو بوده و مشکلات خاص خود را داشته‌اند. این بی‌ثباتی در بازار دلایل مختلفی دارد که از جمله می‌توان به نقدینگی بالا، مدیریت ناقص، وجود تقاضای کاذب در چرخه‌ی فروش و عدم تعادل و عدم کنترل قیمت‌ها در بازار اشاره کرد.

صنعت خودروسازی به عنوان یکی از پیشروترین صنایعی که اگرچه پیش‌تر ایالات متحده آمریکا و ژاپن و چند کشور اروپایی در آن سهمی داشتند، اما حالا خیل عظیمی از کشورها این صنعت رو آورده¬اند. جمهوری اسلامی ایران هم یکی از این کشورهاست و شرکت‌های خودروسازی با رویکرد تصاحب بازار منطقه و خودکفایی داخلی طی چند دهه‌ی گذشته تا کنون مشغول تولید هستند و سهم نسبتاً زیادی از نیاز بازار را تامین می‌کنند. با توسعه صنعت خودروسازی، شرکت¬ها در کنار تولید اتوموبیل، شروع به تولید قطعات یدکی خودرو کردند. با استهلاک خودرو افراد نیاز به تعویض قطعات دارند و موضوع صنایع خودروسازی را به تولید لوازم یدکی تشویق کرد. تاکید بر استفاده از لوازم یدکی اصل موضوعی بدیهی است اما یک مسئله‌ی دیگر در زمینه‌ی بازار لوازم یدکی داخلی، واردات مواد اولیه از کشورهای دیگر است که باز هم شرایط و ثبات قیمتی در  بازار را وابسته به ارز می‌کند و تحت تاثیر قرار می‌دهد.

خودرو مانند هر وسیله دیگری که به صورت مداوم و روزمره از آن استفاده می¬کنیم ممکن است بر اثر تصادف یا خرابی  و نیز استفاده مکرر  مستهلک شده و نیاز به تعویض و یا تعمیر قطعات داشته باشد. برای جلوگیری از ایجاد اختلال ناشی از خرابی یک قطعه در سایر قطعات ، صاحبان خودرو نیازمند تهیه قطعه از بازار و تعویض آن هستند. در خصوص خرید لوازم یدکی بهتر است جنسی که تهیه میکنید متناسب با نوع و مدل خودرو باشد و اگر به طور مثال برند خودرو شما تویوتا است ، قطعه¬ای که خریداری می¬کنید نیز باید تولید شرکت تویوتا باشد.

 یقیناً اگر قطعه متعلق به شرکت تولید کننده خودرو باشد، روی عملکرد خودرو تاثیر به‌سزایی خواهد داشت. تولید لوازم یدکی تقلبی در بازار افزایش یافته و این قطعات نه تنها باعث بهبود عملکرد نمی¬شوند بلکه تاثیرات مخربی روی قطعات دیگر دارند، بنابراین باید تمام سعی خریداران بر خرید قطعات اصل باشد. به همان میزان که تامین و عرضه خودرو در کشور انجام می¬شود به همان میزان تأمین لوازم یدکی نیز امری اجتناب‌ناپذیر است.

در طی چند سال گذشته، نوسانات بازار ارز و افزایش قیمت دلار و یورو باعث شده بازار اکثر محصولات با مشکلات و نابه‌سامانی‌هایی همراه باشد اما این نوسانات بیش از بقیه، بر روی کالاها و خدمات وارداتی اثر می‌گذارد. در چنین شرایطی وضعیت برای خریداران لوازم یدکی هم مساعد نبوده و برای خرید لوازم یدکی با قیمت‌های بالا و بی‌ثبات مواجه شده‌اند. عدم ثبات در بازار لوازم یدکی هم بر عملکرد فروشندگان و هم قدرت خرید مردم اثرگذار است چون بسیاری از کالاها و لوازم یدکی خودروهای خارجی، وارداتی هستند و شرکت‌های واردات کالا باید در چنین شرایطی لوازم مورد نیاز بازار را تامین کنند.

اقلام پرمصرفی از جمله سرسیلندر واشر آن، لنت ترمز و دیسک صفحه کلاچ شاهد افزایش قیمت بوده¬اند. همچنین با افزایش قیمت بنزین در آبان ماه 1398 و با توجه به نظارتی که برای جلوگیری از تشدید افزایش قیمت کالاهای مختلف صورت گرفت، اما گویا بازار قطعات یدکی خودرو از این ماجرا مستثنی است. عمده فروشندگان قطعات خودرو معتقدند تشدید نظارتی در بازار قطعات خودرو وجود ندارد و هرکس بنا به سلیقه خود قطعات وارداتی را قیمت‌گذاری کرده و به فروش می‌رساند. گرچه شرکت¬هایی نظیر سایپا مدعی هستند افزایش قیمتی نداشته¬اند و بر ثبات قیمتی قطعات تاکید دارند اما باز شاهد افزایش قیمت قطعات در بازار هستیم.

در چنین شرایطی، با توجه به ارزان بودن قطعات تقلبی، بستر برای افزایش توزیع و عرضه این لوازم بیش از پیش فراهم شده و بعضا برخی از متقاضیان با علم به بی¬کیفیت بودن قطعات، به دلیل ارزان بودن آن به خرید و تهیه چنین قطعاتی اقدام می¬کنند. بی¬کیفیتی این قطعات منجر به تعویض مجدد پس از زمان کوتاهی از استفاده خواهد شد.

فارغ از گرانی و افزایش قیمت قطعات یدکی کمیاب شدن برخی از آنها بر این گونه مشکلات افزوده و بنابراین متقاضیان برای یافتن و خرید برخی قطعات با چالش¬ها و مشکلات متعددی مواجه شده¬اند. همچنان بلاتکلیفی واردکنندگان با قطعات وارداتی بر سر ترخیص قطعات از گمرک  آن چنان که  اظهارات برخی از مقامات و مسئولان اتحادیه¬های ذی‌ربط خودرو و لوازم یدکی نشان می¬دهد، به یکی از معضلات جدی و اساسی در این عرصه بدل شده و اساسا ریشه‌ی بخش قابل توجهی از مشکلات فعلی را باید در این نارسایی جستجو کرد.

عدم نظارت بر فرآیند عرضه و تقاضا، نوسانات در بازار ارز، واردات لوازم یدکی تقلبی و عدم کنترل قیمت و بی‌ثباتی آن دلایل عمده‌ی این نابه‌سامانی در بازار لوازم یدکی خودرو هستند که خریداران هم در آن نقش مهمی دارند. در چنین شرایطی بهتر است برای خرید لوازم یدکی خودرو، نمایندگی‌ها و بورس‌های لوازم یدکی مرجع خرید قرار گیرند چرا که نظارت بیشتری روی کالاهای عرضه شده در این مناطق که مرجع فروش هستند، اعمال می‌شود و همین موضوع کمکی است که خریداران به بازار لوازم یدکی می‌کنند.